با وجود وعده‌های متعدد دولت در خصوص ارتقای کیفیت اینترنت ایران و کاهش محدودیت‌ها، گزارش‌های اخیر نشان می‌دهد که نه‌تنها پیشرفتی حاصل نشده، بلکه کیفیت اینترنت نیز در ماه‌های اخیر کاهش پیدا کرده است. بر اساس جدیدترین گزارش پایگاه بین‌المللی اسپیدتست، رتبه اینترنت ایران در بخش اینترنت ثابت و همراه با سقوطی چشمگیر مواجه شده است.
این مسئله نشان می‌دهد که چالش‌های اینترنت ایران همچنان ادامه دارد و کاربران با مشکلات متعددی از جمله سرعت پایین، افزایش تاخیر و محدودیت‌های دسترسی روبه‌رو هستند. در ادامه به بررسی وضعیت اینترنت ایران در سال 1403، علل کاهش کیفیت و راهکارهای پیشنهادی برای بهبود آن خواهیم پرداخت.
افت جایگاه اینترنت ایران در گزارش اسپیدتست
طبق داده‌های پایگاه اسپیدتست، که معیار آن بر اساس اینترنت داخلی کشورها و نه اتصال به اینترنت بین‌الملل است، وضعیت اینترنت ایران در ماه فوریه 2025 (بهمن و اسفند 1403) به شرح زیر بوده است:
میانه سرعت دانلود اینترنت ثابت: 16.68 مگابیت بر ثانیه
میانه سرعت آپلود اینترنت ثابت: 4.08 مگابیت بر ثانیه
میانه تاخیر اینترنت ثابت: 26 میلی‌ثانیه
میانه سرعت دانلود اینترنت همراه: 49.20 مگابیت بر ثانیه
میانه سرعت آپلود اینترنت همراه: 11.54 مگابیت بر ثانیه
میانه تاخیر اینترنت همراه: 28 میلی‌ثانیه
این آمار نشان می‌دهد که رتبه اینترنت ایران در بخش اینترنت همراه سه پله سقوط کرده و در جایگاه 72 جهانی قرار گرفته است. همچنین، در بخش اینترنت ثابت نیز با چهار پله سقوط، جایگاه 140 را به خود اختصاص داده است.
اعتراف مسئولان به کیفیت پایین اینترنت ایران
همواره این سوال برای کاربران مطرح بوده که چرا کشورهای همسایه اینترنت با کیفیتی دارند، اما اینترنت ایران همچنان با مشکلات متعددی مواجه است. بهزاد اکبری، معاون وزیر ارتباطات، در گفت‌وگویی با زومیت، بی‌کیفیت بودن اینترنت ایران را تایید کرده و دلیل اصلی آن را اعمال فیلترینگ و محدودیت‌های متعدد در دو سال اخیر می‌داند.
وی معتقد است که این محدودیت‌ها تاثیر مستقیمی بر کاهش کیفیت سرویس‌های اینترنتی گذاشته است و حل نشدن این مشکل به اکوسیستم دیجیتال و اقتصاد کشور آسیب جدی وارد می‌کند.
چهار عامل اصلی کاهش کیفیت اینترنت ایران
1. کمبود سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌ها
یکی از مهم‌ترین مشکلات اینترنت ایران، ضعف سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های اصلی شبکه است. تجهیزات موجود نمی‌توانند پاسخگوی حجم روزافزون تقاضای کاربران باشند، به‌ویژه در ساعات اوج مصرف که کاهش شدید سرعت اینترنت را شاهد هستیم.
2. محدودیت در پهنای باند بین‌المللی
محدودیت‌های پهنای باند بین‌المللی و هزینه‌های بالای تأمین آن، فشار مضاعفی بر شبکه وارد کرده است. در حالی که تعرفه‌های اینترنت پایین نگه داشته شده‌اند، هزینه تأمین پهنای باند بین‌المللی با نرخ ارز محاسبه می‌شود. این مسئله باعث شده که اپراتورها نتوانند سرمایه‌گذاری لازم را برای بهبود کیفیت اینترنت ایران انجام دهند.
3. تغییر الگوی مصرف کاربران
افزایش کاربران و تمایل بیشتر آن‌ها به استفاده از محتوای حجیم مانند ویدئو، بازی‌های آنلاین و آموزش‌های مجازی، فشار بیشتری بر زیرساخت‌های موجود وارد کرده است. در حالی که تقاضا برای اینترنت پرسرعت رو به افزایش است، توسعه زیرساخت‌های شبکه اینترنتی متناسب با این تقاضا پیش نرفته است.
4. عدم توازن بین هزینه‌ها و درآمدهای اپراتورها
یکی دیگر از چالش‌های بزرگ اینترنت ایران، عدم تعادل بین هزینه‌های سرمایه‌گذاری و درآمدهای اپراتورها است. با وجود افزایش هزینه‌های اپراتورها، تعرفه اینترنت ثابت طی 9 سال اخیر تقریباً ثابت مانده است. این مسئله باعث کاهش انگیزه شرکت‌های ارائه‌دهنده خدمات اینترنتی برای ارتقا و توسعه شبکه اینترنت ایران شده است.
چرا تعرفه اینترنت در ایران ثابت مانده است؟
یکی از موضوعات چالش‌برانگیز در شبکه اینترنتی، نرخ‌گذاری خدمات اینترنتی است. بررسی‌ها نشان می‌دهد که تعرفه اینترنت در ایران در مقایسه با استانداردهای جهانی پایین‌تر از حد معمول است. این مسئله در ابتدا ممکن است به نفع مصرف‌کنندگان به نظر برسد، اما در واقعیت، محدودیت‌های مالی اپراتورها را افزایش داده و مانع بهبود کیفیت خدمات اینترنت ایران شده است.
راهکارهایی برای بهبود کیفیت اینترنت ایران
1. افزایش سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌ها
برای حل مشکل کیفیت شبکه اینترنتی، دولت و اپراتورها باید سرمایه‌گذاری بیشتری در زیرساخت‌های شبکه انجام دهند. نوسازی تجهیزات و بهینه‌سازی شبکه می‌تواند تاثیر مستقیمی بر افزایش سرعت اینترنت و کاهش تاخیر در اتصال‌ها داشته باشد.
2. رفع محدودیت‌های غیرضروری
فیلترینگ و محدودیت‌های اینترنتی یکی از دلایل اصلی کاهش کیفیت اینترنت ایران است. کاهش این محدودیت‌ها می‌تواند باعث افزایش جریان ترافیک داده و بهبود عملکرد کلی شبکه شود.
3. افزایش پهنای باند بین‌المللی
دولت باید با کاهش هزینه‌های واردات پهنای باند بین‌المللی، ظرفیت اینترنت کشور را افزایش دهد. این اقدام می‌تواند نقش مهمی در بهبود سرعت و کیفیت اینترنت ایران داشته باشد.
4. اصلاح تعرفه‌گذاری خدمات اینترنتی
تعرفه‌های اینترنت باید به گونه‌ای تعیین شوند که هم به نفع مصرف‌کنندگان باشد و هم اپراتورها را قادر به سرمایه‌گذاری برای بهبود شبکه کند.
آینده اینترنت ایران چه خواهد شد؟
در حالی که اینترنت امروزه به یکی از نیازهای اساسی مردم تبدیل شده است، کیفیت پایین اینترنت ایران همچنان یک چالش جدی محسوب می‌شود. کاهش سرمایه‌گذاری، محدودیت‌های پهنای باند و سیاست‌های نادرست تعرفه‌گذاری، عواملی هستند که وضعیت شبکه اینترنتی را نسبت به کشورهای همسایه نامطلوب‌تر کرده‌اند.
در نهایت، اگر دولت و اپراتورها بخواهند کیفیت شبکه اینترنتی ایران را بهبود دهند، باید با افزایش سرمایه‌گذاری، رفع محدودیت‌ها، بهینه‌سازی تعرفه‌ها و توسعه زیرساخت‌های ارتباطی، مسیر بهتری برای آینده اینترنت کشور فراهم کنند.
