نگاهی عمیق به پشت‌پرده‌ی تولید آیفون و دلایل غیرممکن بودن انتقال زنجیره تأمین از چین به آمریکا
برای سال‌ها، رؤیای تولید آیفون در خاک ایالات متحده، بارها از سوی سیاستمداران آمریکایی مطرح شده است. دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور سابق آمریکا، بارها از شرکت‌هایی مانند اپل خواسته بود تا تولید محصولات خود را از چین به آمریکا بازگردانند. اما آیا این خواسته صرفاً یک شعار سیاسی است یا واقعاً امکان تحقق آن وجود دارد؟ اکنون و با گذشت نزدیک به دو دهه از آغاز تولید آیفون، واقعیت‌های فنی، اقتصادی و انسانی نشان می‌دهد که این هدف بیشتر شبیه یک رویاست تا یک برنامه‌ی اجرایی.
داستان از کجا شروع شد؟ پشت‌پرده‌ی تولید آیفون
در اوج تنش‌های تجاری بین آمریکا و چین، دونالد ترامپ بارها اپل را تهدید کرد که اگر تولید خود را به خاک آمریکا بازنگرداند، با عوارض سنگین وارداتی مواجه خواهد شد. او حتی ادعا کرد که اپل در حال ساخت کارخانه‌ای بزرگ برای تولید آیفون در ایالات متحده است؛ اما شواهد خلاف این را نشان می‌دادند.
در همان زمان، تیم کوک، مدیرعامل اپل، به‌صراحت اعلام کرد که آمریکا دیگر ظرفیت صنعتی لازم برای تولید انبوه آیفون را ندارد. او گفته بود:
«مهارت‌های فنی که برای تولید انبوه در مقیاس بالا لازم است، سال‌هاست از آمریکا فاصله گرفته‌اند. در حالی که چین به‌طور مستمر روی توسعه‌ی این مهارت‌ها و زیرساخت‌ها کار کرده است.»
ماجرای سالن ابزارسازها
یکی از جمله‌های معروف تیم کوک در همین زمینه، توجه زیادی جلب کرد. او گفته بود:
«تمام متخصصان ابزارسازی آمریکا را می‌توان در یک سالن جای داد، اما برای همین تعداد در چین باید چند زمین فوتبال آماده کرد.»
این جمله به‌وضوح تفاوت ظرفیت‌های صنعتی بین دو کشور را نشان می‌دهد. تولید آیفون تنها به خط مونتاژ ختم نمی‌شود؛ بلکه زنجیره‌ای گسترده از مهندسان، طراحان، تامین‌کنندگان قطعات و نیروهای پشتیبانی را شامل می‌شود که هر کدام نقش کلیدی در تولید نهایی دارند.
چرا چین؟ مزایای بی‌رقیب سرزمین اژدهای زرد
تولید آیفون در چین تنها به‌خاطر هزینه‌ی کمتر نیروی کار نیست. مزایای چین شامل موارد زیر می‌شود:
-
زنجیره تأمین عظیم و کارآمد: از تراشه گرفته تا پیچ و مهره، اغلب قطعات آیفون در شعاع صد کیلومتری کارخانه‌های اصلی تأمین می‌شوند.
-
انعطاف‌پذیری نیروی انسانی: در چین، شرکت‌هایی مثل فاکس‌کان قادرند طی چند روز، صدها هزار نیروی کار را استخدام و آموزش دهند.
-
زیرساخت‌های پیشرفته تولید: کارخانه‌های پیشرفته با استانداردهای بالا، به همراه تجربه‌ی ده‌ها ساله در تولید الکترونیک.
به گفته‌ی یکی از مهندسان سابق اپل:
«برای اینکه آیفون در آمریکا مونتاژ شود، کل شهر بوستون باید فعالیت‌های فعلی‌اش را رها کرده و فقط به مونتاژ آیفون بپردازد. چنین چیزی ممکن نیست.»
هزینه واقعی انتقال تولید به آمریکا
براساس برآورد تحلیلگران مؤسسه‌ی Wedbush Securities، انتقال فقط ۱۰ درصد از زنجیره تأمین آیفون از آسیا به آمریکا حدود ۳۰ میلیارد دلار هزینه دارد و حداقل سه سال زمان خواهد برد. و این تازه شروع ماجراست.
به‌گفته‌ی دن آیوز، تحلیلگر ارشد این مؤسسه:
«اگر چنین انتقالی انجام شود، قیمت آیفون می‌تواند به بیش از ۳,۵۰۰ دلار برسد. این یعنی فشار نهایی بر دوش مشتری خواهد افتاد.»
اقتصاد آمریکا آماده نیست
گزارش بانک سرمایه‌گذاری Evercore نیز تأکید می‌کند که اقتصاد صنعتی ایالات متحده برای تولید انبوه گوشی‌های هوشمند آماده نیست. آن‌ها در تحلیل خود به چند مانع کلیدی اشاره کرده‌اند:
-
کمبود نیروی کار ماهر و آموزش‌دیده در حوزه مونتاژ الکترونیک
-
فقدان تجهیزات و ماشین‌آلات پیشرفته مخصوص تولید گوشی‌های مدرن
-
هزینه بالای استخدام و بیمه نیروی انسانی در مقایسه با کشورهای آسیایی
-
تأخیر در توسعه‌ی زیرساخت‌های مکمل مانند حمل‌ونقل، برق صنعتی و لجستیک سریع
به زبان ساده‌تر، حتی اگر اپل بخواهد آیفون را در آمریکا تولید کند، عملاً ابزار، تجهیزات و نیروی انسانی کافی برای انجام این کار در دسترس نیست.
مهندسی نهایی در خاک آمریکا؛ تاکتیکی برای دور زدن قوانین؟
برخی تحلیلگران پیشنهاد داده‌اند که اپل می‌تواند به جای تولید کامل در آمریکا، تنها مراحل نهایی مانند مونتاژ نهایی یا بسته‌بندی را در خاک آمریکا انجام دهد. به این روش اصطلاحاً «مهندسی پیچ نهایی» یا Final Screw Engineering گفته می‌شود.
این تاکتیک به اپل اجازه می‌دهد از برخی معافیت‌های مالیاتی یا تعرفه‌ای بهره ببرد و برچسب «ساخته شده در آمریکا» را روی محصولاتش درج کند؛ اما واقعیت این است که این تنها یک راه‌حل نمادین و نه عملیاتی برای بازگشت تولید به آمریکا محسوب می‌شود.
تأمین قطعات؛ معضل بزرگ دیگر
حتی اگر مونتاژ نهایی آیفون در خاک آمریکا انجام شود، باز هم تأمین هزاران قطعه مورد نیاز از چین و کشورهای آسیایی اجتناب‌ناپذیر است. این قطعات شامل نمایشگر، باتری، ماژول‌های دوربین، پردازنده، برد اصلی و صدها جزء ریزتر هستند. واردات این قطعات از کشورهای آسیایی مستلزم پرداخت تعرفه‌های سنگین است که مجدداً منجر به افزایش قیمت تمام‌شده‌ی محصول خواهد شد.
واقعیت تلخ یا انتخاب هوشمندانه؟
با وجود تمام فشارهای سیاسی، شعارهای انتخاباتی و درخواست‌های ملی‌گرایانه، تولید آیفون در آمریکا نه از نظر اقتصادی و نه از نظر فنی و اجرایی ممکن نیست.
این موضوع فقط درباره اپل یا آیفون نیست؛ بلکه نمایانگر یک واقعیت بزرگ‌تر است: تولید پیشرفته جهانی، امروز در آسیا متمرکز شده و بازگرداندن آن به آمریکا، نیازمند بازسازی کامل زیرساخت‌های صنعتی، آموزشی و لجستیکی این کشور است.
همان‌طور که مهندس سابق اپل گفته بود:
«تولید آیفون یک عملیات صنعتی عظیم است، نه فقط یک خط مونتاژ. این کاری نیست که با دستور یا تهدید سیاسی انجام شود.»
